کارگاه شورایی با سمن ها
موضوع: گزارش کارگاه تئاتر شورایی با سازمان‌های مردم نهاد
این گزارش به شرح فعالیت‌های کارگاه تئاتر شورایی می‌پردازد که در تاریخ ۲۱ دی‌ماه ۱۴۰۳ در خانه یادگیری سرو و با تسهیلگری سید جمال میرجعفری برگزار شد. هدف از برگزاری این کارگاه، آشنایی نمایندگان سازمان‌های مردم‌نهاد با اصول و تکنیک‌های تئاتر شورایی به عنوان ابزاری برای تسهیل گفتگو، حل تعارض و ایجاد تغییرات اجتماعی بود.
شرح فعالیت‌های کارگاه:
- آغاز و بازی یخ‌شکن: کارگاه طبق روال معمول با یک بازی یخ‌شکن آغاز شد. این بازی‌ها با هدف ایجاد فضایی صمیمی و دوستانه، کاهش تنش و افزایش تعامل بین شرکت‌کنندگان طراحی شده‌اند. هدف این مرحله، آماده‌سازی ذهنی و عاطفی شرکت‌کنندگان برای ورود به مباحث اصلی کارگاه بود.
- معرفی و تعیین انتظارات: پس از بازی یخ‌شکن، تسهیلگر به معرفی کوتاه خود و اهداف کارگاه پرداخت. سپس از شرکت‌کنندگان خواسته شد تا انتظارات خود از کارگاه را بیان کنند. این بخش به تسهیلگر کمک کرد تا درک بهتری از سطح دانش شرکت‌کنندگان در مورد تئاتر شورایی و همچنین اهداف و انگیزه‌های آنها از حضور در کارگاه پیدا کند. این اطلاعات در ادامه کارگاه برای تطبیق محتوا و روش‌ها با نیازهای شرکت‌کنندگان مورد استفاده قرار گرفت.
- بازی (اسم و ژست): برای آشنایی بیشتر شرکت‌کنندگان با یکدیگر، بازی «اسم و ژست» انجام شد. در این بازی، هر شرکت‌کننده نام خود را همراه با یک ژست یا حرکت خاص بیان می‌کند و بقیه شرکت‌کنندگان آن را تکرار می‌کنند. این بازی به یادگیری اسامی و ایجاد فضایی شاد و پرانرژی کمک می‌کند.
- مرور تاریخچه و فلسفه تئاتر شورایی: در این بخش، تسهیلگر به توضیح تاریخچه شکل‌گیری تئاتر شورایی و فلسفه پشت آن پرداخت. تئاتر شورایی توسط آگوستو بوآل در دهه ۱۹۷۰ در برزیل به عنوان ابزاری برای فعال‌سازی اجتماعی و سیاسی توسعه یافت. بوآل معتقد بود که تئاتر می‌تواند ابزاری برای تغییر واقعیت باشد و تماشاگران نباید صرفاً منفعل باشند، بلکه باید در خلق نمایش و حل مسائل مطرح شده در آن مشارکت کنند.
- تمرین‌های (تئاترِ تصاویر ) : شرکت‌کنندگان به دو گروه تقسیم شدند و تمرین‌های «تئاترِ تصاویر» را آغاز کردند. در این تکنیک، شرکت‌کنندگان با استفاده از بدن خود، تصاویری را خلق می‌کنند که نمایانگر یک موقعیت یا مفهوم خاص است. در این کارگاه، تمرکز بر خلق تصویری از «لحظه سرکوب» بود. پس از خلق تصاویر، در مورد معانی مختلفی که این تصاویر می‌توانند داشته باشند و چگونگی تفسیر آنها توسط افراد مختلف گفتگو شد.
- تلاش برای تغییر تصاویر: پس از نمایش تصاویر، شرکت‌کنندگان به نوبت تلاش کردند تا وارد تصویر شوند و با تغییر وضعیت بدن خود، شرایط را تغییر دهند. این تمرین به شرکت‌کنندگان کمک کرد تا درک کنند که چگونه می‌توان با تغییر رفتار و کنش‌ها، وضعیت‌های مختلف را تحت تأثیر قرار داد.
- معرفی تئاترِ مجادله: پس از آشنایی با تئاتر تصاویر، تسهیلگر به معرفی «تئاترِ مجادله» پرداخت و فرمت کلی این نوع تئاتر را برای شرکت‌کنندگان توضیح داد. در تئاتر مجادله، یک نمایش کوتاه در مورد یک مسئله اجتماعی اجرا می‌شود و سپس از تماشاگران (که در اینجا همان شرکت‌کنندگان هستند) دعوت می‌شود تا به صحنه بیایند و با جایگزینی بازیگران، سعی در تغییر روند داستان داشته باشند.
- جان دادن به مجسمه و (صندلی داغ ) : برای ورود به تئاتر مجادله، از تکنیک «جان دادن به مجسمه» استفاده شد. در این تکنیک، شرکت‌کنندگان به مجسمه‌های خلق شده در تمرین تئاتر تصاویر، جان می‌بخشند و آنها را به صحبت و حرکت وا می‌دارند. همچنین از راهبرد «صندلی داغ» استفاده شد تا شرکت‌کنندگان با شخصیت‌ها و انگیزه‌های آنها بیشتر آشنا شوند. در این تکنیک، یکی از شرکت‌کنندگان روی صندلی می‌نشیند و به سؤالات دیگران در مورد شخصیت خود پاسخ می‌دهد.
- تسهیلگری توسط شرکت‌کننده: در پایان کارگاه، یکی از شرکت‌کنندگان داوطلبانه به عنوان تسهیلگر، یک جلسه تسهیلگری در تئاتر شورایی را با موضوع «تعارض بین نوجوان و والدین» هدایت کرد. این تمرین فرصتی برای شرکت‌کنندگان بود تا مهارت‌های تسهیلگری خود را در یک محیط واقعی تمرین کنند.
- وظایف، ویژگی‌ها و مهارت‌های جوکر: در طول کارگاه و به خصوص در بخش تسهیلگری توسط شرکت‌کننده، به وظایف، ویژگی‌ها و مهارت‌های «جوکر» نیز اشاره شد. جوکر در تئاتر شورایی نقش تسهیلگر را بر عهده دارد و به هدایت بحث‌ها و ایجاد فضایی برای مشارکت همه کمک می‌کند.
سید جمال میرجعفری
