مجموعه اول بازی های شورایی

بازی فاصله توهم آمیز میان آدمها را برمی دارد و اراده آنها را از زورآزمایی و رقابت به سمت خلاقیت و تعامل معطوف می کند. بازی یخ روابط را آب می کند و حس راحت بودن، صداقت و اعتماد گروهی را در میان مشارکت کنندگان تقویت می نماید. بنابراین استفاده از آنها در کارگاههای آموزشی یا پیش از هر اجرای شورایی بسیار مفید خواهد بود. آگوستو بوال – مبدع تئاتر شورایی - در کتاب «بازیهایی برای بازیگران و نابازیگران» مجموعه ای غنی از انواع بازیها را معرفی کرده است. همچنین شاگردان و همکاران او نیز از این بازیها بهره برده اند و گاه بر مبنای اهداف تئاتر شورایی در آنها خلاقیت به خرج داده اند. علت تکرار برخی بازیها به همین دلیل است. در این بخش از سایت با مجموعه های ارزشمندی از این بازیها آشنا می شویم.

اشاره:

انواع اسم بازی

- اسم بازی / نوع اول: همه در دایره می ایستید و به ترتیب اسم خود رامی گویید.
در دور بعد، به نوبت به جای اسم خود، اسم نفر بغل دستی خود از سمت راست را بگویید.
در دور بعد، به نوبت به جای اسم خود، اسم نفر بعد از بغل دستی خود (نفر دوم) از سمت راست را بگویید.
در دور بعد، به نوبت به جای اسم خود، اسم نفر سوم از سمت راست را بگویید.
و به همین ترتیب ....
- اسم بازی / نوع دوم: اسم، اسم، اسم
یک نفر وسط دایره بیاید؛ افراد را نگاه کن و ناگهان سه بار پشت سر هم و سریع اسم یکی از افراد دایره را بگو. اگر صاحب اسم فرصت کند و همزمان با تو یک بار اسم خود را تکرار کند، تو همچنان وسط می مانی. اما اگر از تو عقب ماند و نتوانست همزمان با تو اسم خود را یک بار تکرار کند، باید جایش را به تو بدهد و خودش به وسط دایره بیاید. بازی به همین منوال ادامه می یابد.
نوع دیگر: فردی که در دایره است، به جای تکرار اسم خود، اسم نفر وسطی را بگوید.
اسم بازی / نوع سوم: اسم و ژست
دور اول: هر کس در دایره اسم خود را می گوید.
دور دوم: هر کس اسم خود را همراه با یک ژست می گوید.
دور سوم: نوبت به هر کس رسید، فقط ژست را می گیرد و اسم را نمی گوید.
حال هر کس می تواند یک قدم به داخل دایره بیاید، بقیه همزمان باید اسم و ژست او را با صدای بلند اجرا کنند.
- اسم بازی/ نوع چهارم: اسم و کنش
در یک دایره بایستید، نفر اول اسمش را بگوید و عملی انجام می دهد که معلوم می کند در آن لحظه چه حسی دارد. همه افراد دسته جمعی آن را تقلید می کنند. سپس نفر بعدی همان کار را می کند. دیگران نیز تقلید می کنند، سپس اسم و عمل نفر اول را تکرار می کند، بعد اسم و عمل نفر دوم را تکرار می کنند، و به همین منوال بازی در دایره پیش می رود تا وقتی اسم و عمل هرکس به ترتیب توسط بقیه افراد گروه تقلید و به نوبت بیان شود .
- اسم بازی / نوع پنجم: توپ و اسم
در دایره ایستاده اید و توپی دارید. توپ را برای کسی بیاندازید و اسم «خودتان» را بگویید. باید سرعت عمل داشته باشید. کسی که وقفه ایجاد کند، سرجایش می نشیند. اما اگر توپ به او برسد، دوباره برمی خیزد.
حالا توپ را برای کسی بیاندازید و اسم «او» را بگویید.
حالا توپ دست به دست می شود تا لحظه ای که مربی دست بزند. توپ به اولین نفری که آن را پرتاب کرد برگردانده می شود. افراد یک بار دیگر باید توپ را به همان ترتیب قبل دست به دست کنند و نفر آخر آن را بالا ببرد.
نوع دیگر: می توان هر یک از این بازیها را همزمان با چند توپ انجام داد.
پرسش از هنرجویان: هدف از اسم بازی چه بود؟ چه تجربه ای به ما داد؟

حرکت در فضا

( هنگام حرکت در فضای تمرین هر کس هدفی انتخاب می کند و به سوی آن می رود. سپس هدفی دیگر و حرکت همچنان ادامه می یابد. اما رفتن به سوی هدف در یک خط مستقیم نیست، بلکه افراد همواره به صورت مارپیچ یا زیکزاک حرکت می کنند. هدف انعطاف داشتن و مانع نشدن برای همدیگر)
در اتاق راه بروید در حالی که کف زمین را می نگرید.
در اتاق راه بروید در حالی که به چشم هم می نگرید، لبخند می زنید و به هم سرتکان می دهید.
در اتاق راه بروید و خود را به شکل معمول معرفی کنید.
در اتاق راه بروید و دو سؤال بپرسید. اولی معمولی باشد و دومی خیلی مهم.
پرسش از هنرجویان: هدف از این بازی چه بود؟ چه چیز را تجربه کردیم؟

تمرکز

همه در فضای کلاس راه می روند.
مربی: وقتی می گم «وایسید»، راه برید؛ وقتی می گم «حرکت»، وایسید!
سی ثانیه این بازی انجام می شود.
مربی: وقتی می گم «دست»، زانو رو بگیرید؛ وقتی می گم «زانو»، دستها رو بالا بگیرید!
یک دقیقه این بازی در ترکیب با بازی قبل انجام می شود.
مربی: وقتی می گم «اسم» بپرید بالا، وقتی می گم «بپرید»، اسم خودتون رو بگید!
دو دقیقه این بازی در ترکیب با دو بازی قبل انجام می شود.
پرسش از هنرجویان: هدف از این تمرین چه بود؟

کنش / واکنش

گروههای دوتایی شوید. هر دو نفر رو به روی هم، اولی ژستی می گیرد، دومی با ژستی به او واکنش نشان می دهد: زنجیره واکنشها.
مربی: هر وقت دست زدم، برید همبازی دیگه ای واسه خودتون انتخاب کنید. همینکه به هم رسیدید، شروع کنید.
پرسش از هنرجویان: هدف از این بازی چیست؟ کنش و واکنش در لحظه؟ کشف ژست های جدید و ناآشنا؟

بازیِ پیروی از دست

افراد در گروههای دو نفر ه رو به هم می ایستند ، یکی دستش را با فاصله 15 سانتیمتر رو به صورت همبازی خود می گیرد. همبازی باید دست را، به هر سو که رفت، دنبال کند. سپس گروهها سه نفره می شوند، یک نفر دو دستش را نگه می دارد و دو نفر دیگر پیرو دستهای او می شوند. نقشها را تعویض کنید و به هریک فرصت هدایت کردن بدهید. سرانجام از همه گروه بخواهید که هریک پیرو دست فرد نزدیک به خود باشند.
نوع دیگر: هر دو نفر همزمان از دست هم پیروی می کنند و همدیگر را هدایت می نمایند: پذیرش و پیشنهاد همزمان.
پرسش از هنرجویان: هدف از این بازی چیست؟

سقوط آزاد

به گروههای 5 نفره تقسیم شوید. خود را شماره گذاری کنید. شماره همدیگر را به یاد بسپارید. در اتاق راه بروید. وقتی شماره کسی خوانده شد آن شخص خود را روی زمین می اندازد، اما افراد گروه باید او را قبل از اینکه به زمین برسد، بگیرند.
پرسش از هنرجویان: هدف از این بازی چیست؟

بازی صدا

صدا و عملی را انتخاب کنید. سپس به اطراف حرکت کنید و سعی نمایید دیگران را متقاعد کنید از صدا و عمل شما تبعیت کنند. قاعده: اگر صدای شما بلندتر از دیگری باشد، او باید تابع شما شود.
این بازی را بار دیگر با این قاعده انجام دهید: شما مختارید که تبعیت کنید یا خیر.
برای سومین بار و با این قاعده بازی را انجام دهید: در مورد اینکه چطور افراد را تابع خود کنید، قاعده ای وجود ندارد.
در آخر در مورد هر سه سناریو و مشاهدات تمرین با گروه بحث کنید.

بازی دستگاه

با افراد گروه دستگاهی درست کنید که هر بار نفری به آن اضافه می شود و قطعات آن را تکمیل می کند. سپس برای ساخت دستگاه موضوع انتخاب کنید؛ مثلاً کشورم، خانواده، کار.
پرسش از هنرجویان: هدف از این بازی چیست؟

بازیهای پرتحرک

دست چپ را پشت خود بگذارید (سیبل) و با انگشت اشاره ی دست دیگرتان بازی کنید (تیر). هدف این است که بتوانید با آن انگشت کف دست چپ همبازی خود را که در پشت اوست، لمس کنید.
با دست روی زانوی همدیگر بزنید: پشت دستها را روی زانوهای خود بگذارید و درحالی که آن را محافظت می کنید، سعی کنید روی زانوی همبازی خود بزنید.
با پنجه پا روی پای همدیگر بزنید.

مجسمه معلق

گروههای پنج نفره شوید و هر گروه ترکیبی بسازید که در آن فقط دو دست و دوپای شما با زمین در تماس باشد.

صدا/حرکت

به گروههای پنج نفره تقسیم شوید. خودتان را شماره گذاری کنید. وقتی شماره ای خوانده شد، شخص مربوط به آن، صدا و حرکتی تولید می کند که بقیه باید حین راه رفتن آن را تقلید کنند. هربار که تسهیلگر می گوید «عوضش کن»، یک نفر در گروه پیشقدم می شود و صدا و حرکت دیگری را برای تقلید، خلق می کند.

بازی ارکستر

در دایره بنشینید. به صورت گروهی، ارکستری از اصوات با یک رهبر خلق کنید. سپس برای نغمه خود موضوع انتخاب کنید؛ مثلاً زندگی در ایران.

گرگم به هوا

در این بازی تنها زمانی در امان هستید که بین پاهای کسی بنشینید. هرکس برای آزاد شدن تا سه شماره وقت دارد.

کاغذبازی

- هر دو نفر میان خود تکه ای کاغذ را از پیشانی تا قوزک پایشان حرکت می دهند و برمی گردانند، بی آنکه کاغذ بر زمین بیافتد.
- دسته جمعی راه بروید، درحالیکه هرکس با تکه هایی کاغذ که بر جاهایی از بدنش قرار داده شده به دیگران وصل است.
- یک نفر در وسط اتاق بایستد. از دیگران بخواهید هر یک از طریق تکه ای کاغذ تماس بدنی خود را با او حفظ کند. نفر وسط با کل گروه حرکت می کند، او حرکت را با بالا پایین رفتن، به چپ و راست چرخیدن و مانند آن، پیچیده تر می کند.
(این بازی مشخص می کند که قرار نیست همیشه موفق باشیم. می توانیم شکست هم بخوریم و این چیز بدی نیست. اما می توان آن را خنده دار هم برگزارکرد.)

بازی در حال راه رفتن

- دوست / دشمن: در ذهن خود از میان افراد گروه کسی را به عنوان «بهترین دوست» و کسی دیگر را به عنوان «دشمن» خود انتخاب کنید. در اتاق راه بروید و سعی کنید تا جای ممکن نزدیک به «بهترین دوست» خود نزدیک باشید ، اما تا جای ممکن از «دشمن» خود به دور باشید.
- صدا / واکنش: صدایی انتخاب کنید که بیش از همه بازنمای شما باشد. در اتاق راه بروید و این صدا را تا جای ممکن بلند برای کسی دیگر درآورید؛ سپس به سرعت دور شوید و منتظر واکنش او نمانید.
- در اتاق راه بروید اما همیشه به دو نفر وصل باشید.
- در اتاق راه بروید، سعی کنید به کسی نخورید، اما سریع باشید.
- به دوگروه تقسیم شوید. گروهی نمی خواهد به کسی بخورد، اما افراد گروه دیگر مدام به دیگران می خورند.
- دو نفره یا به صورت گروههای کوچک راه بروید ، از کسی سؤالی بپرسید و واکنشی بسیار اغراق آمیز به جواب او نشان دهید.
- باز هم سؤال بپرسید و واکنشهای غلوآمیز نشان دهید اما این بار گویی دچار مشکلی می شوید؛ مثلاً گرفتگی ناگهانی یا از دست دادن بینایی.
- در اتاق راه بروید. هر وقت کلمه «وایسید!» را شنیدید، پخش شوید و تاجای ممکن فضای بیشتری از اتاق را اشغال کنید درحالیکه هنوز با دو نفر در تماس هستید.
- در اتاق بدوید . هروقت کلمه «وایسید!» را شنیدید، با هم جمع شوید و تاجای ممکن فضای کمتری را اشغال کنید.

بازی موش و گربه

موشها دوتایی دست هم راگرفته اند و گربه سعی دارد موشی رها را بگیرد. موش گریزان وقتی درامان است که دست یکی از دو موش را بگیرد. موش سوم از طرف دیگر باید جدا شود و به موش گریزان از دست گربه بدل شود.

تکیه کردن

دونفره و پشت به پشت روی زمین بنشینید. با حفظ تعادل برهم تکیه کنید تا از زمین بلند شوید و بایستید، به همین شکل دوباره سرجای اول برگردید.
دونفره بنشینید برشانه هم تکیه کنید. با حفظ تکیه گاه تا جای ممکن بدن را از هم دور کنید و حالت افقی پیدا کنید، بی آنکه زمین بخورید.

بازی اعتماد

گروههای دونفره شوید. همبازی شما چشمانش را بسته و شما حرکات او را هدایت می کنید. دو انگشت بر وسط پشت یعنی «برو جلو»، برداشتن دست یعنی «وایسا»، روی شانه راست زدن یعنی «بپیچ به راست»، روی شانه چپ زدن یعنی «بپیچ به چپ». دو انگشت روی سر یعنی «برگرد». حال هر کس دیگری را در اتاق هدایت کند. سپس نقشها را تعویض کنید.
گروههای دونفره شوید. همبازی شما چشمانش را بسته و شما از او دور می شوید. مدام جای خود را تغییر می دهید و با نجوا او را هدایت می کنید.

دست / باز / فیز

در دایره ای بزرگ بایستید و در یک جهت رو به همبازی کناری خود دست بزنید. این کار باید تا جای ممکن سریع انجام شود. کلمه «باز» یعنی جهت عوض می شود. کلمه «فیز» یعنی ادامه عمل به سمت دیگری از دایره ارسال می شود. می توانید «فیز» را با فریاد بیان کنید!

خرس بازی

وقتی خرس نعره کشید، همه روی زمین می افتند و بی حرکت می مانند. خرس 30 ثانیه وقت دارد شما را به حرکت درآورد. اگر حرکت کنید، از بازی خارج می شوید. افراد خارج شده می توانند به خرس بپیوندند و مشارکت کنندگان را حرکت دهند.

منبع:
تئاتر شورایی (تئاتر و شهروندی)، به کوشش علی ظفرقهرمانی نژاد، نشر شهر، چاپ اول، سال 1394 ، صص 359 الی 369